Làm thế nào các khoản thuế quan nhập khẩu hoạt động tốt, và tại sao Trung Quốc vẫn không bị ảnh hưởng?

Bài viết của Jim Tankersley ngày 29/11/ 2018

Hoa Kỳ vẫn chưa làm tổn thương Trung Quốc trong khi đã áp đặt thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu của họ.

Shipping containers at the Port of Savannah in Georgia.

Tổng thống Trump luôn cho rằng khi Hoa Kỳ đánh thuế cao đối với hàng hóa nhập khẩu của một quốc gia nào đó thì quốc gia đó phải trả trực tiếp khoản thuế và bị thiệt hại về tài chánh.

Điều này không còn đúng nữa, nhưng ông Trump vẫn nói như thế trong cuộc họp báo vào đầu tháng 11 “Hàng tỉ đô la sẽ chảy vào kho bạc của chúng ta từ tiền thuế quan mà Trung Quốc đang trả lại cho chúng ta”, trên Twitter của ông Trump chiều thứ năm ngày 29/11/2018, ông viết “Hàng tỉ đô la đang đỗ về kho bạc của Hoa Kỳ bởi vì các khoản tiền thuế đã được tính cho Trung Quốc, còn nhiều việc phải làm ở phía trước. Nếu không muốn trả tiền thuế nhập khẩu, các doanh nghiệp hãy đầu tư, xây dựng tại Hoa Kỳ để kinh doanh. Nói cách khác, điều này là làm cho Hoa Kỳ ngày càng giàu có hơn”. Cũng trên Twitter có người đặt ra vấn đề: Các khoảng thuế quan trừng phạt đối với Trung Quốc hay đối với các doanh nghiệp?

Vấn đề là: Ai sẽ bị trừng phạt bởi Thuế quan? Chính phủ nước ngoài? Hay công ty sản xuất của Hoa Kỳ ở nước ngoài? Hay là hệ thống phân phối hàng hóa ở Hòa Kỳ?

Về mặt kỹ thuật là không có ai trong số họ cả. Khi Hoa Kỳ đánh thuế nhập khẩu cao trừng phạt hàng hóa xuất xứ từ Trung Quốc, thì Hoa Kỳ cũng không thể chuyển hóa đơn nộp thuế đó cho Trung Quốc trả. Một công ty sản xuất hàng hóa của Hoa Kỳ bất kể công ty nằm ở đâu đều cũng là đối tượng chịu thuế, tuy nhiên chính phủ Mỹ mong muốn công ty này không thuộc đối tượng trừng phạt thuế quan?.

Vậy ai là người phải trả tiền thuế quan trừng phạt này?

Bắt đầu từ nhà phân phối hàng, hầu hết các công ty nhập khẩu của Hoa Kỳ đều không tự làm thủ tục hải quan được. Họ thuê các chuyên gia nhập khẩu làm việc này, đây là công việc phức tạp liên quan đến quy định của Hải quan Hoa Kỳ và Cơ quan An Ninh nội địa Hoa Kỳ kiểm tra hàng hóa và áp thuế. (Thuế quan là thuế và phí cho việc nhập khẩu hàng hóa vào Hoa Kỳ mà công ty nhập khẩu Hoa Kỳ nào cũng có nghĩa vụ phải nộp thuế). Khi nhà nhập khẩu hàng hóa vào Hoa Kỳ, thì doanh nghiệp này phải khai hồ sơ nộp thuế quan.

Như vậy thuế quan là thuế đánh vào những người trung gian phân phối hàng?

Đây là trường hợp không phổ biến, Vấn đề nêu ra ở đây là ai chi trả tiền thuế quan trừng phạt này nhiều hơn. Là Nhà phân phối nên họ có xu hướng lấy tiền thuế này tính vào chi phí kinh doanh của họ.

Thông thường khi thuế nhập khẩu cao lên thì chi phí mua hàng hóa nhập khẩu cao lên theo. Do vậy Nhà phân phối phải trả thêm chi phí, ví dụ là thuế nhập khẩu tăng thêm 10 – 20% thì chi phí tăng lên tương ứng. Khi đó nhà phân phối đối mặt với vấn đề phải làm thế nào đối với những gia tăng về chi phí trên?

Như vậy, Công ty Hoa Kỳ là người gánh chịu các chi phí thuế nhập khẩu của Hoa Kỳ đặt ra. Đáp án nào tốt hơn?

Nhà phân phối có thể chuyển chi phí tăng thêm này cho người tiêu dùng cuối cùng bằng cách tăng giá bán. Đây là cách đơn giản nhất đối với hệ thống phân phối, đặc biệt là trong một thị trường cạnh tranh khó có thể chuyển chi phí đến chổ khác. (Máy giặt là thí dụ điển hình. Giá máy đã tăng lên vào đầu năm nay khi chính quyền Trump áp thuế nhập khẩu đối với máy giặt).

Các nhà bán lẻ có thể giảm thiểu ảnh hưởng xấu từ việc tăng thuế quan bằng cách yêu cầu các nhà cung cấp chịu một phần chi phí hoặc tìm kiếm nhà cung cấp mới để có sản phẩm khác tương đồng không tăng giá thay thế. Trường hợp áp thuế quan cao đối với hàng Trung Quốc, nếu doanh nghiệp sản xuất di dời nhà xưởng từ Bắc Kinh sang Việt Nam hoạt động, thì khi đó không ai bị đánh thuế cả và vấn đề được giải quyết triệt để. Ngoài ra, công ty Hoa Kỳ có thể thương lượng để nhà cung cấp từ Trung Quốc nhượng bộ chịu chi phí này, hoặc yêu cầu nhà máy sản xuất thay đổi quy trình để có giá bán tốt bù cho chi phí này. Khi đó lợi nhuận doanh nghiệp Trung Quốc sẽ giảm do chịu một phần chi phí này. Có một số khảo sát nghiên cứu cho thấy nhiều công ty Hoa Kỳ đã thành công trong việc thương lượng chuyển ảnh hưởng xấu từ thuế quan cao cho các công ty Trung Quốc.

Một vài công ty chọn cách tự mình chịu chi phí tăng thêm này, có nghĩa là chấp nhận lợi nhuận sẽ thấp hơn. Họ chọn cách không tăng giá bán sản phẩm hay thay đổi quy trình kinh doanh để giảm chi phí, có những công ty áp dụng chính sách giá không thay đổi trên cơ sơ đã tính toán giá hiệu quả kinh tế nhất trước đó mặc cho có hay không việc thay đổi thuế quan. Trường hợp này đúng với công ty Apple: Công ty đã tính giá bán cao hơn bình thường đối với Iphone, họ giữ giá bán trong thời gian dài không thay đổi mặc cho nếu sản phẩm của họ bị áp thuế quan nhập khẩu cao từ Trung Quốc, nếu vậy thì lợi nhuận công ty sẽ bị giảm.

Công ty Trung Quốc giải quyết dứt điểm việc bị áp thuế quan cao như thế nào?

Việc này không làm ngay lập tức được. Nhưng chắn chắc thuế quan Hoa Kỳ đã làm tổn thương cho Trung Quốc. Nếu có nhiều công ty sản xuất Trung Quốc di dời sang Việt Nam, sẽ làm nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại, việc này không có lợi ích gì trực tiếp cho nền kinh tế của Mỹ, thậm chí việc tăng thuế quan làm cho các nhà quản lý Hoa Kỳ đau đầu tìm kiếm nhà cung cấp khác thay thế.

Các công ty Trung Quốc buộc phải cắt giảm chi phí, khiến cho lợi nhuận bị giảm và có thể cắt giảm nhân sự lớn hay đóng cửa công ty. Họ bị tạo sức ép phải di dời nhà máy đến quốc gia khác như Việt Nam.

Ngoài ra, việc tăng giá bán làm cho người tiêu dùng giảm mua hàng hóa có xuât xứ Trung Quốc hơn. Đó là mất mát của Trung Quốc, nhưng người tiêu dùng cuối của Hòa Kỳ là người chịu tiền thuế quan và phải chi nhiều tiền hơn để mua nó.

Chính phủ Hoa Kỳ nói là không “trừng phạt” người dân của mình hay người dân Trung Quốc. Nhưng bằng cách này hay cách khác, chính người dân Mỹ phải chi trả nhiều hơn.

Nhưng phải có ai đó hưởng lợi từ các sắc thuế này chứ? Các khoản tiền đó đi đâu?

Ông Trump cho biết, chính sách tăng thuế quan của ông đã mang lại hàng tỉ đô la cho ngân sách liên bang: thực tế tiền thu được từ thuế vượt quá 5.5 tỉ đô la trong tháng 10 năm nay, so với tháng 10 năm rồi chỉ có 3.2 tỉ đô la, mức tăng là 40% theo báo cáo từ Bộ Tài chánh. Nhưng ngay cả mức tăng này duy trì liên tục trong 1 năm, thì sự tăng từ sắc thuế trên cũng không đủ bù đấp thâm hụt ngân sách Liên bang đang gia tăng mà ông Trump đã giám sát.

Phan Minh – nguồn The New York Times