8 kĩ năng sống số mà mọi trẻ em cần – kỹ năng kỹ thuật số là một phần thiết yếu của một khuôn khổ giáo dục toàn diện

Nếu như với thế hệ trước, công nghệ thông tin (CNTT) và các phương tiện truyền thông kỹ thuật số là những kỹ năng phù hợp, thì ngày nay, chúng là những năng lực cốt lõi cần thiết để thành công trong mọi lĩnh vực ngành nghề.

Đó là lý do tại sao các kỹ năng kỹ thuật số là một phần thiết yếu của một khuôn khổ giáo dục toàn diện. Nếu không có một chương trình giáo dục kỹ thuật số quốc gia, tri thức và cách thức tiếp cận công nghệ sẽ được phân bổ không đều, và có khả năng làm trầm trọng thêm sự bất bình đẳng và cản trở tính di động trong kinh tế – xã hội.

DQ của bạn là gì?

Thách thức đối với các nhà giáo dục là phải vượt qua suy nghĩ cho rằng CNTT là một công cụ, hoặc “CNTT – kích hoạt nền tảng giáo dục”. Thay vào đó, họ cần phải suy nghĩ về việc làm thế nào để nuôi dưỡng khả năng và sự tự tin của học sinh, giúp chúng nổi trội cả khi online và offline trong một thế giới nơi mà phương tiện truyền thông kỹ thuật số vô cùng phổ biến.

Giống như chỉ số IQ hay EQ – mà chúng tôi sử dụng để đo lường trí thông minh tổng quan và trên phương diện tình cảm của một ai đó – cơ sở của một cá nhân và tri thức về phương tiện truyền thông kỹ thuật số năng lực có thể đo lường. Chúng tôi gọi nó là DQ: tình báo kỹ thuật số. Và thật may vì DQ là trí thông minh có tính thích nghi cao.

Nhìn chung, DQ có thể được chia thành ba cấp độ:

Cấp độ 1: Công dân kỹ thuật số

Khả năng sử dụng công nghệ kỹ thuật số và phương tiện truyền thông một cách an toàn, có trách nhiệm và hiệu quả

Cấp độ 2: Sáng tạo kỹ thuật số

Khả năng trở thành một phần của hệ sinh thái kỹ thuật số bằng cách đồng sáng tạo ra nội dung mới và biến ý tưởng thành hiện thực thông qua việc sử dụng các công cụ kỹ thuật số

Cấp độ 3: Kinh doanh kỹ thuật số

Khả năng sử dụng phương tiện truyền thông kỹ thuật số và công nghệ để giải quyết các thách thức toàn cầu hoặc để tạo ra những cơ hội mới.

Tại sao chúng ta bỏ qua quyền công dân kỹ thuật số?

Trong số ba cấp độ, sáng tạo kỹ thuật số là ít bị bỏ qua nhất, khi ngày càng nhiều trường cố gắng để cung cấp cho trẻ sự tiếp cận với phương tiện truyền thông có trình độ, mã hóa và thậm chí người máy, tất cả đều được cho là liên quan trực tiếp đến tương lai việc làm và tạo việc làm. Tương tự như vậy, có những sáng kiến giáo dục lớn – từ code.org của Mỹ đến IamTheCode.org tại Châu Phi – đã thúc đẩy cách tiếp cận mã hóa giáo dục.

Tinh thần kinh doanh kỹ thuật số cũng đã bước đầu được tích cực khuyến khích, đặc biệt trong giáo dục đại học. Nhiều trường đại học hàng đầu đã thông qua và phát triển các khóa học hoặc sáng kiến như technopreneurship và cuộc thi hackathons với tinh thần kinh doanh để khuyến khích văn hóa đổi mới. Chúng tôi thậm chí bắt đầu nhìn thấy phong trào toàn cầu nuôi dưỡng các doanh nghiệp xã hội ở trẻ em thông qua các chương trình tư vấn – như Mara Foundation – và các chương trình học, giống như với Trường Ashoka Changemaker.

Nhưng công dân kỹ thuật số thường bị bỏ qua bởi các nhà giáo dục và lãnh đạo, mặc dù thực tế nó là nền tảng cho khả năng sử dụng công nghệ và sống trong thế giới số của một người, một nhu cầu phát sinh từ khi còn rất trẻ. Một đứa trẻ nên bắt đầu học năng lực công dân số càng sớm càng tốt, lý tưởng nhất là khi một người bắt đầu tích cực sử dụng các trò chơi, phương tiện truyền thông xã hội hoặc bất kỳ thiết bị kỹ thuật số nào.

Những kỹ năng số mà trẻ em cần học

Các nhà giáo dục có xu hướng nghĩ rằng trẻ em cần tự tiếp nhận những kỹ năng này, hay cho rằng những kỹ năng này nên được phát triển tại nhà. Tuy nhiên, do khoảng cách thế hệ trong kỹ thuật số, với thế hệ Z là thế hệ đầu tiên được lớn lên trong kỷ nguyên của điện thoại thông minh và phương tiện thông tin đại chúng một cách đúng nghĩa, thì bố mẹ hay giáo viên của chúng đều sẽ không biết làm sao để trang bị đầy đủ cho trẻ những kỹ năng này. 

Trẻ nhỏ thường gặp các rủi ro trên không gian mạng như nghiện công nghệ, bị bắt nạt trực tuyến và sống ảo. Chúng cũng có thể hấp thụ những hành vi tiêu cực và không lành mạnh ảnh hưởng đến khả năng tương tác với người khác. Và trong khi phần lớn trẻ nhỏ đối diện với những thách thức này, những sự tiếp cận gây cản trở này còn được nhân lên với những đứa trẻ dễ bị tổn thương, bao gồm cả những cá nhân với nhu cầu đặc biệt, thiểu số hay nghèo khó. Họ có xu hướng không chỉ dễ phải đối mặt với những nguy cơ xấu hơn mà còn phải chịu những hậu quả nghiêm trọng hơn.

Vì vậy, những kỹ năng nào nên được dạy trong khuôn khổ công dân kỹ thuật số? Trong nghiên cứu mà chúng tôi đã làm về vấn đề này, tám kỹ năng cụ thể đã được nhìn nhận như sau.

Danh tính công dân kỹ thuật số (Digital citizen identity): Khả năng xây dựng và quản lý toàn diện một danh tính online và offline.

Quản lý thời gian tiếp xúc với màn hình (Screen time management): Khả năng quản lý thời gian tiếp xúc với màn hình và đa nhiệm của một người, và sự tập trung vào trò chơi hay phương tiện thông tin đại chúng có kiểm soát.

Quản lý bắt nạt trên mạng (Cyberbullying management): Khả năng phát hiện những trường hợp bắt nạt trên mạng và xử lý thông minh.

Quản lý an ninh mạng (Cybersecurity management):  Khả năng bảo vệ dữ liệu của một người bằng cách tạo mật khẩu mạnh và quản lý các loại tấn công khác nhau.

Quản lý bảo mật (Privacy management): Khả năng xử lý thận trọng tất cả các thông tin cá nhân chia sẻ trực tuyến để bảo vệ và sự riêng tư của một người và những người khác.

Tư duy phê phán (Critical thinking): khả năng phân biệt giữa địa chỉ liên lạc thực sự và địa chỉ liên lạc  sai, nội dung tốt và nội dung độc hại, liên hệ trực tuyến đáng tin cậy và không đáng tin cậy.

Dấu chân kỹ thuật số (Digital footprints): Khả năng hiểu bản chất của dấu chân kỹ thuật số và hậu quả thực tế của chúng, và quản lý chúng có trách nhiệm

Cảm thông kỹ thuật số (Digital empathy): Khả năng bày tỏ sự đồng cảm đối với nhu cầu, cảm xúc trực tuyến của riêng mình và những người khác.

Một nền giáo dục số sẽ như thế nào?

Một nền giáo dục công dân kỹ thuật số có chất lượng phải bao gồm cơ hội để đánh giá và phản hồi. Các công cụ đánh giá phải toàn diện cũng như thích ứng để đánh giá các kỹ năng DQ cứng cũng như mềm. Cuối cùng, các đánh giá như vậy sẽ là phương tiện cung cấp phản hồi giúp trẻ hiểu rõ hơn về điểm mạnh và điểm yếu của mình, để chúng có thể tìm thấy con đường dẫn đến thành công của mình.

Cuối cùng, các nhà lãnh đạo quốc gia cần hiểu tầm quan trọng của việc công dân số là nền tảng của trí thông minh số. Các nhà lãnh đạo giáo dục quốc gia cần ưu tiên thực hiện các chương trình quốc tịch kỹ thuật số như một phần của khuôn khổ giáo dục DQ nói chung. 

Quan trọng nhất là cá nhân nên bắt đầu chương trình giáo dục công dân kỹ thuật số trong phạm vi ảnh hưởng của chính họ như: Cha mẹ, giáo viên trong lớp học và các lãnh đạo trong cộng đồng của họ.

Không cần phải chờ. Trong thực tế, không có thời gian để chờ đợi. Trẻ em đã được đắm mình trong thế giới số và đang ảnh hưởng đến thế giới này sẽ như thế nào vào ngày mai. Chính chúng ta phải đảm bảo rằng họ được trang bị những kỹ năng và sự hỗ trợ để biến nó trở thành một nơi mà họ có thể phát triển.

Minh Ngoan trích Nguồn: weforum.org